یک آیه، یک درس/۱۱ : حیات برزخی شهدا با سایر افراد متفاوت است

حیات برزخی شهدا با سایر افراد متفاوت است

خبرگزاری فارس: مطابق آموزه‌های قرانی شهید یک مرده یا متوفای عادی نیست. عزاداری برای او با دیگران فرق دارد. مرگ او یک مرگ خاص است و حیات برزخی او حیات طیبه‌ای است که خاص اولیاء و شهداست.

ماه مبارک رمضان، ماه نزول قرآن و به فرموده اهل بیت‌(ع) بهار آن است. اگر چه تلاوت آیات قرآن و حتی نگاه کردن به صفحات قرآن کریم نیز دارای اجر و پاداش الهی است؛ اما تدبّر در آیات قرآن دستور اکید خود قرآن و سفارش جدی پیامبر اکرم‌(ص) و ائمه اطهار‌(ع) است، تا جایی که فرموده‌اند در تلاوت قرآنی که همراه با تدبر نباشد، خیری نیست.
گروه آیین و اندیشه خبرگزاری فارس در روزهای ماه مبارک رمضان با مطالبی با عنوان «یک آیه، یک درس» به تدبر در یکی از آیات قرآن پرداخته و درس‌هایی را که می‌توان از آن آیه شریفه گرفت، مطرح می‌کند. امید است پس از ماه مبارک، خوانندگان گرامی با ۳۰ آیه قرآن مأنوس و با ترجمه و مفهوم و درس‌های آن آیات آشنا شده باشند

اما امروز آیه ۱۵۴ سوره «بقره» است: وَلاَ تَقُولُواْ لِمَنْ یُقْتَلُ فِی سَبیلِ اللّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْیَاء وَلَکِن لاَّ تَشْعُرُونَ ترجمه: و به آنها که در راه خداوند کشته می‌شوند، مرده نگویید! بلکه آنان زنده‌اند، ولی شما نمی‌فهمید!

آیه کریمه فوق پیرامون کسانی است که در راه خدا و در جهاد با دشمنان خدا و اسلام کشته می‌شوند. چنین اشخاصی در فرهنگ اسلامی، «شهید» نام دارند. این آیه می گوید که شهدا زنده‌اند و نباید آنان را مرده پنداشت!
نخستین سؤالی که هنگام تدبر در این آیه شریفه به ذهن می‌رسد این است که اولا مگر فقط شهدا پس از مرگ دارای حیات برزخی هستند؟ و حال آن که ما معتقدیم تمام انسان‌ها و حتی غیر مؤمنین نیز پس از مرگ زنده هستند و در عالم برزخ مشمول نعمت‌ها یا عذاب‌های الهی هستند و ثانیا مسلمانانی که مخاطب این آیه هستند، مگر به حیات پس از مرگ معتقد نبوده‌اند و مگر کشته شدن را مساوی با فنا می‌دانسته‌اند که چنین آیه‌ای برایشان نازل شده است؟!
علامه طباطبایی (ره) در تفسیر المیزان با بحث پیرامون این ۲ سؤال و طرح جواب‌هایی بر اشکالات فوق چنین نتیجه می‌گیرد:
اولا؛ آیه اشاره به حیاتی سعید و طیب دارد که خاص شهداست و فراتر از حیات به معنای زنده بودن است. حیات طیبه که خاص اولیاء الهی و شهداست و فراتر از حیات به معنای زنده بودن است. حیات طیبه که خاص اولیاء و شهداست و لذا عبارت آخر که می‌فرماید «ولکن لاتشعرون» اشاره به همین نوع از حیات دارد که برای ما قابل فهم و درک نیست.
ثانیا؛ اگر چه مؤمنین در اعتقاداتشان مرگ را مساوی فنا نمی‌دانستند اما بالاخره کشته شدن عزیزانشان آنها را آزار می‌داد و باعث رنج و ناراحتی خاطر آنها می‌شد بنابراین خداوند با نزول این آیه بشارتی به خانواده شهدا داده است تا با کشته شدن و شهادت عزیزانشان در راه خدا ناراحت نشوند و بدانند این اتفاق فقط یک جدایی چند روزه است و شهدا زنده هستند و دارای حیاتی پر نعمت می‌باشند که برای ما قابل درک نیست.(۱)
شهادت و جان دادن در راه خداوند از بزرگترین توفیقاتی است که نصیب هر کس نمی‌شود کسی که شهید می‌شود و در جوار رحمت حضرت حق روزی می‌خورد و این را آیه ۱۶۹ سوره مبارکه آل عمران تصریح کرده است: «وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْیَاء عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ» آری، شهید، پس از شهادتش در جوار رب خویش متنعم است و سوره نعمتش فراتر از درک ما است. رسول گرامی اسلام (ص) در حدیثی نورانی، ۶ خصلت را ذکر فرمودند که خداوند به شهداء، کرامت می‌فرماید:
۱ـ اولین قطره خون شهید که به زمین برسد، خداوند تمام گناهان او را عفو می‌فرماید.
۲ـ جایگاه و منزلت او را در بهشت به او نشان می‌دهد.
۳ـ هفتاد و دو حورالعین به او عطا می‌کند.
۴ـ او را از عذاب قبر و فزع اکبر امین می‌سازد.
۵ـ تاج وقاری که یاقوت سرخ است بر سر او می‌نهد.
۶ـ شفاعت او را در حق هفتاد نفر از خویشانش قبول می‌فرماید.(۲)
این آیات قرآن و روایات اسلامی درباره شهادت است که باعث شده فرهنگ شهادت طلبی همواره در بین مسلمانان و بالاخص شیعیان زنده باشد و مردم و حتی جوانان که تازه در آغاز راه زندگی هستند، آرزوی شهادت کنند.
امام خمینی (ره) در این زمینه چنین فرموده است: «یکی از فرقهای مکتب اسلام، مکتب توجید با مکتبهای انجرافی و الحادی این است که رجال این مکتب، شهادت را برای خودشان فوز عظیم می‌دانند و از شهادت استقبال می‌کنند…. ما و شاگردان مکتب توحید، از شهادت نمی‌هراسیم، نمی‌ترسیم… . (۳)
می‌‌توان گفت کمترین و ساده‌ترین درسی که می‌توان از این آیه گرفت، تفاوت دیدگاه‌ ما بین اموات و شهداست. باید بدانیم شهید یک مرده یا متوفای عادی نیست. عزاداری برای او با دیگران فرق دارد. مرگ او یک مرگ خاص است و حیات برزخی او حیات طیبه‌ای است که خاص اولیاء و شهدا است. این تفاوت را می‌توان در زیارت قبور شهدا و اموات احساس کرد. زیارت قبور شهدا چنان دل را جلا می‌دهد که گویی بهره‌ای از آن حیات طیبه در زیارت قبور آنان نهفته است.
ماه رمضان را فرصتی بدانیم و به زیارت قبور شهداری راه حق رفته، کمی از دین خویش به آنان را ادا کنیم.

پی‌نوشت‌ها:
۱٫ ر.ک. ترجمه تفسیر المیزان، ج۱، ‌ص ۵۲۱ تا ۵۲۳
۲٫ تفسیر اثنی عشری، ج۲، ص۳۰۰
۳٫ سخنرانی حضرت امام خمینی(ره) در مدرسه فیضیه به مناسبت شهادت استاد شهید مطهری

* نویسنده: حسین محمد‌فام، کارشناس ارشد تفسیر قرآن