یک آیه، یک درس/۱۵ : انفاق از ویژگی‌های اهل تقواست

انفاق از ویژگی‌های اهل تقواست

ماه مبارک رمضان، ماه نزول قرآن و به فرموده اهل بیت‌(ع) بهار آن است. اگر چه تلاوت آیات قرآن و حتی نگاه کردن به صفحات قرآن کریم نیز دارای اجر و پاداش الهی است؛ اما تدبّر در آیات قرآن دستور اکید خود قرآن و سفارش جدی پیامبر اکرم‌(ص) و ائمه اطهار‌(ع) است، تا جایی که فرموده‌اند در تلاوت قرآنی که همراه با تدبر نباشد، خیری نیست.

روه آیین و اندیشه خبرگزاری فارس در روزهای ماه مبارک رمضان با مطالبی با عنوان «یک آیه، یک درس» به تدبر در یکی از آیات قرآن پرداخته و درس‌هایی را که می‌توان از آن آیه شریفه گرفت، مطرح می‌کند. امید است پس از ماه مبارک، خوانندگان گرامی با ۳۰ آیه قرآن مأنوس و با ترجمه و مفهوم و درس‌های آن آیات آشنا شده باشند

ما امروز آیه ۱۳۴ سوره «آل عمران» است: الَّذِینَ یُنفِقُونَ فِی السَّرَّاء وَالضَّرَّاء وَالْکَاظِمِینَ الْغَیْظَ وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ؛ آنان که در توانگری و تنگدستی انفاق می‌کنند و خشم خود را فرو می‌برند و از خطای مردم درمی‌گذرند و خداوند نیکوکاران را دوست دارد.

این آیه شریفه در تمام بیان اوصاف پرهیزکاران و اهل تقوا است. زیرا در پایان آیه قبل، بحث متقین مطرح گشته است که در این آیه با کلمه «الذین» این آیه به آیه قبل وصل شده است. این آیه ویژگی‌های متقین که در آیه قبل مطرح بودند را بیان می‌دارد و در انتهای آیه از این افراد به محسنین و نیکوکاران یاد می‌کند.

پس می‌توان گفت این ویژگی‌ها، ویژگی‌های نیکوکاران نیز هست. خصوصیات مطرح شده دارای ۳ بخش است: بخش اول؛ انفاق و توانگری و تنگدستی: اگر کسی در زمان توانگری انفاق کرده کار پسندیده‌ای انجام داده است؛ اما انفاق در زمان فقر و نداری، عملی محمود است که هر کسی توان و توفیق آن را ندارد.

یان آیه بر این نکته دست می‌گذارد که متقین و محسنین کسانی هستند که ملکه انفاق در آنان فعال است چه در زمان توانگری و چه در زمان تنگدستی. بهترین فال، انفاق اهل‌بیت(ع) در داستان مسکین و یتیم و اسیر است که قرآن هم آن را مطرح کرده است.(۱)

بخش دوم؛ فروبردن خشم: کظم غیظ است که از فضائل اخلاقی است که به راحتی کسب نمی‌شود و باید با تمرین و مراقبت و مدد جستن از حضرت حق و طبق فرمایشات ائمه(ع) آن را به دست آورد. امام باقر(ع) فرمودند: هر که فرونشاند خشم خود را با آن که قادر باشد بر امضای آن، خداوند قلب او را از ایمان پر کند و در قیامت در امن الهی مستقر باشد.(۲)

امام صادق(ع) فرمودند: هیچ بنده‌ای نیست که غیظ خود را فرو نشاند مگر آنکه خداوند عزت او را در دنیا و آخرت زیاد گرداند.(۳)

بخش سوم؛ عفو کردن خطای دیگران: گذشتن از خطای مردم سببی است تا خداوند نیز از خطای ما درگذرد

سومین نشانه تقوا، در گذشتن از اشتباهات مردم است. امام علی(ع) فرمودند: سزاوارترین مردم به عفو و بخشش،‌ تواناترین ایشان است به عقوبت.(۴)

گر کسی این سه ویژگی را داشت، اهل تقواست، نیکوکار و محسن محسوب می‌شود و خداوند محسنین را دوست می‌دارد.

جا دارد در اینجا باز که روایتی زیبا و آموزنده که در غالب تفاسیر ذیل این آیه ذکر شده است بحث را به پایان بریم. شیخ مفید ضمن روایتی نقل کرده است که امام سجاد(ع) کنیزی داشتند، روزی ظرف آبی در دست داشت و برای حضرت آب می‌ریخت که دستشان را بشویند، ناگاه بر اثر غفلت کنیز، ظرف از دستش افتاد و سر مبارک امام (ع) شکست. کنیز مضطرب و نگران شده سریعا این آیه را خواند: «والکاظمین الغیظ»، حضرت فرمود خشم خود را فرو بردم، سپس نیز ادامه داد: «والعارفین عن الناس»، حضرت فرمود تو را بخشیدم و عفو کردم، کنیز ادامه داد: «والله یحب المحسنین»، حضرت زین‌العابدین(ع) فرمود: برای خشودی خداوند تو را آزاد کردم، هر کجا می‌خواهی برو!(۵)

این نمونه فقط قطره‌ای از درهای فضائل آل محمد(ص) می‌باشد که همواره مصداق اتم و اکمل متقین، محسنین و مومنین هستند. ما نیز که پیرو حضرت رسول اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) هستیم باید تلاش کنیم تا این فضائل اخلاقی را کسب کرده و خود را به آموزه‌های قرآنی نزدیک‌تر سازیم.

پاورقی‌ها:

ـ‌ سوره مبارکه انسان، آیه

– تفسیر اثنی‌عشری، ج ۲، ص ۲۴۵

– همان

– نهج‌البلاغه، حکمت ۵۲

– تفسیر جامع، ج ۱، ص ۴۹۴

نویسنده: حسین محمدی فام، کارشناس ارشد تفسیر قرآن