هشتاد و چهارمین جلسه از سلسله درس گفتارهای عقاید امامیه / توسل، زیارت و تبرک (پاسخ به وهابیت)
از سنتهای پیامبر اکرم(ص) زیارت قبور بوده است. اهل سنت نیز مانند شیعه زیارت قبور را انجام می دهند؛ این وهابیت است که این مسئله را قبول ندارد.
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدالله رب العالمین، اَلحَمدُلله الاوَّل بلا اول کان قبله و الاخر بلا اخر یکون بعدَهُ الذی بعد فلا یرى وقرب فشهد النجوى تبارک وتعالى ثم صلاه وسلام علی سیدنا ونبینا العبد الموید والرسول مسدد المصطفی الامجد حبیب اله العالمین ابی القاسم محمد(ص) وعلی اهل بیت الطیبین الطاهرین سیما بقیه الله فی الارضین و اللعنه الدائم علی معاندیهم و مخالفیهم الی قیام یوم الدین آمین رب العالمین.
جلسه هشتاد و چهارم را به حول و قوه الهی آغاز می‌کنیم. جزء ۲۴ را هم تلاوت کرده و ثواب آن را تقدیم به حضرت حجت ارواحنا فداه می‌کنیم. ۶جزء‌از این سری ختم قرآن باقی می ماند که در ماه مبارک آن را تلاوت می کنیم و بعد از ماه مبارک سری جدید ختم قرآن را شروع می کنیم.
توسل به غیر از خدا حرام است!!
وهابیت به بسیاری از مسائل دنیای اسلام علی الخصوص مباحثی که در شیعه مطرح است ایرادات به ظاهر علمی گرفته است. مهمترین این مباحث توسل است.
وهابیت معتقد است که توسل به غیر از خدا حرام و شرک است در همه امور چه مادی و معنوی باید اگر چیزی می خواهیم باید از خدا در خواست کنیم و نه غیر او. همچنین ایشان(وهابیت) در خصوص زیارت و تبرک نیز همین عقیده را دارند.
ابن تیمیه که پدر فکری وهابیت محسوب می شود و در قرن هشتم می زیسته،فضای فکری بسیار مشوشی دارد؛ افکار وی منشأ اعتقادات وهابیت و سلفی است. بعد از ابن تیمیه،محمد بن عبدالوهاب است که بیشتر جنبه سیاسی دارند، ولی بیشتر اعتقادات آنها مربوط می شود به فتنه‌ای بنام ابن تیمیه که البته علمای اهل سنت، نیز خودشان در مقابل تفکرات تند او ایستاده اند و بسیاری از اعتقادات او را رد کرده اند.
شیعه در مباحث خود بیشتر از روایات استفاده می کند چرا که قرآن ما را به پیامبر(ص) هدایت کرده و ایشان نیز ما را به حضرات معصومین پس از خود ارجاع داده اند.
قرآن می فرماید: « … وَمَا آتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ … / … و آنچه را فرستاده [او] به شما داد آن را بگیرید و از آنچه شما را باز داشت بازایستید و از خدا پروا بدارید… (سوره حشر، آیه ۷)»، این آیه مهمترین دلیل است که ما به احادیث پیامبر به عنوان حجت می نگریم. همچنین پیامبر(ص) احادیث بسیاری در این زمینه دارد که ما را به اهل بیت (ع) ارجاع می دهد. شیعه نیز به سراغ احادیث پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) می رود و دین را از این طریق متوجه می شود.
اما زمانی که می خواهیم با اهل سنت و یا وهابیت بحث کنیم، باید به سراغ چیزی برویم که او هم قبول داشته باشد، مانند عملکرد صحابه که هم اهل سنت به آن معتقد است و نیز سلفیه تنها صحابه سه قرن اول که به صحابه سلف و یا سلف صالح مشهور هستند، را قبول دارند. همچنین به قرآن که کتاب مشترک بین ما است رجوع می کنیم و از این طریق توسل،زیارت و تبرک را اثبات می کنیم.
توسل هم در زمان حیات و هم در زمان ممات پیامبر جایز است
توسل؛
ابن تیمیه، معتقد است توسل حرام و شرک است و تنها در یک حالت جایز است و آن این است که یک فردی زنده باشد و به آن رجوع کنیم و متوسل شویم.
در پاسخ به این شبهه باید گفت؛ توسل ریشه قرآنی دارد، قرآن می فرماید: «… وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذ ظَّلَمُواْ أَنفُسَهُمْ جَآؤُوکَ فَاسْتَغْفَرُواْ اللّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُواْ اللّهَ تَوَّابًا رَّحِیمًا/ … و اگر آنان وقتى به خود ستم کرده بودند پیش تو مىآمدند و از خدا آمرزش مىخواستند و پیامبر [نیز] براى آنان طلب آمرزش مىکرد قطعا خدا را توبهپذیر مهربان مىیافتند (سوره نساء، آیه ۶۴)» در این آیه توسل به پیامبر مطرح شده است حتی در مورد زیارت هم می توان از این آیه استفاده کرد. چرا که می فرماید؛ « جَآؤُوکَ»، وقتی به زیارت می رویم یعنی به نزد ایشان می رویم.
وهابیت معتقد است این آیه فقط مربوط به زمان حیات پیامبر(ص) است در حالی که ما می گوییم، این آیه نه تنها زمان حیات بلکه زمان ممات پیامبر(ص) را هم مشخص نکرده است در مورد هیچکدام صراحتی ندارد و هیچ صحبتی نکرده است. همچنین درباره شهدا در قرآن آمده است؛ « وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْیَاء عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ / هرگز کسانى را که در راه خدا کشته شدهاند مرده مپندار بلکه زندهاند که نزد پروردگارشان روزى داده مىشوند(سوره آل عمران،آیه ۱۶۹)» قرآن هیچ گاه درباره شهدا کلمه «موت» را بکار نمی برد بلکه ایشان را زنده می داند حال وهابیت مقام پیامبر(ص) را کمتر از شهدا می داند و او را مرده می داند، درحالی که پیامبر(ص) قطعا از شهدا مقام بالتری دارد،پس چگونه است که شهدا « أَحْیَاء عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ » هستند ولی پیامبر(ص) اینگونه نیست. این بحث کاملا عقلی و قرآنی است. پس مشخص می شود که بین حیات و ممات پیامبر(ص) فرقی نمی کند. از این آیه توسل هم در زمان حیات و هم در زمان ممات پیامبر اثبات می شود.
برای وهابیت تنها عمل سلف صالح و صحابه قرن اول مورد قبول است، با توجه به رفتار و اعمال سلف صالح مشخص می شود که ایشان هم توسل به پیامبر(ص) را در زمان پس از مرگ ایشان داشته اند. در روایات آمده است که خلیفه اول جناب ابوبکر پس از رحلت رسول خدا(ص) وارد مسجد شد، باهیچ کس سخن نگفت، نزد دخترش عاشیه رفت و بدن پیامبر(ص) را که در بردی پیچیده بودند، مشاهده کرد پارچه را کنار زد و خودش را بر روی بدن پیامبر(ص) انداخت بوسید،گریه کرد و خطاب به پیامبر(ص) گفت، ای رسول خدا زندگی و مرگت پاک، طاهر و با برکت بود با مرگ تو وحی الهی برای همیشه قطع شدمقام و شان تو بالاتر از توصیف است، اجازه گریه نمی دهد، اگر مرگ تو در اختیار ما بود با جانهای خود از آن جلوگیری می کردیم. ای پیغمبر(ص) خدا در پیشگاه پروردگارت ما را یاد کن و فراموش نفرما.(الدرر السنیه فی رد علی الوهابیه)
این روایت نشان دهنده توسل خلیفه اول به پیامبر(ص) بعد از رحلت ایشان است.
شیعه غیر از توسل به پیامبر(ص) متوسل به ائمه معصومین(ع) می شویم. امامان هم که شهید هستند و تاریخ گواه این موضوع است. شهدا هم که « أَحْیَاء عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ» هستند.
این بحث را به صورت کاملا اجمالی بیان کردیم. مفصل آن بر روی سایت هیات با عنوان «پاسخ به شبهات وهابیت؛ توسل، شفاعت و تبرک» موجود می باشد.
زیارت اهل قبور از سنتهای پسندیده پیامبر(ص) است
زیارت؛
خداوند در قرآن به پیامبر(ص) دستور می دهد و می فرماید:« وَلاَ تُصَلِّ عَلَى أَحَدٍ مِّنْهُم مَّاتَ أَبَدًا وَلاَ تَقُمْ عَلَىَ قَبْرِهِ إِنَّهُمْ کَفَرُواْ بِاللّهِ وَرَسُولِهِ وَمَاتُواْ وَهُمْ فَاسِقُونَ / و هرگز بر هیچ مردهاى از آنان نماز مگزار و بر سر قبرش نایست چرا که آنان به خدا و پیامبر او کافر شدند و در حال فسق مردند (سوره توبه، آیه ۸۴)» از این آیه مشخص می شود که پیامبر(ص) بر سر برخی از قبور می رفتند،چرا که اگر این کار را نمی کرد خدای حکیم او را از ایستادن بر سر برخی قبور منع نمی کرد.
از این آیه مشخص می شود که از سنتهای پیامبر(ص) زیارت قبور بوده است. و از صراحت این آیه معلوم می شود که می توان قبور مومنین را زیارت کرد. نکته دیگر این است که وهابیت این مسئله را قبول ندارد، اهل سنت نیز مانند شیعه زیارت قبور را دارند.
در سیره سلف صالح هم بوده است که با اهل قبور صحبت کرده اند، امیر المومنین(ع) به عنوان چهارمین خلیفه در نهج البلاغه سخنانی دارد که نشان می دهد که ایشان با اهل قبور صحبت کرده اند. و همچنین در کتب سنن کبری آمده است که «ان فاطمه کانت تزورو قبر عم ها حمزه کل جمعه و … / حضرت زهرا(س) هر جمعه بر سر مزار قبور عمویشان حمزه می رفتند و در آن جا نماز می خواندند (جلد ۴، ص۱۳۲)» آیا دختر پیامبر(ص) سلف صالح نیست. و نیز آورده اند که عاشیه به زیارت قبر برادرش عبدالرحمان در مکه می رفت.
پیامبر(ص) د رعمره حدبیه قبر مادرش آمنه را زیارت کرد و بسیار گریست که باعث شد همگان گریان شوند.
یکی از علمای اهل سنت به نام ابن حبان، متوفی ۳۵۰، صاحب کتاب سقات می گوید؛بارها به زیارت امام رضا(ع) رفتم، مدتی که در توس بودم هر گاه مشکلی بر من عارض می شدم به زیارت قبر آن حضرت می رفتم و از خدا می خواستم مشکلم را حل کند بارها امتحان کردم و نتیجه گرفتم. (یعنی هم به زیارت ایشان می رفتند و هم به امام رضا(ع) متوسل می شده است)
محمد بن مؤمل شاگرد ابن خزیمه از علمای اهل سنت می گوید به همراه استادم و جمعی از اساتید اهل سنت در توس به زیارت مرقد حضرت رضا(ع) می رفتیم استاد در مقابل مرقد چنان تواضع می کرد که همه در شگفت بودیم.
با توجه به این روایات، مشخص می شود اهل سنت خیلی با زیارت مشکل ندارند بلکه این وهابیت است که می خواهد به نوعی زیارت و توسل را زیر سوال ببرد.
تبرک ریشه قرآنی دارد
تبرک؛
قرآن کریم می فرماید: « اذْهَبُواْ بِقَمِیصِی هَذَا فَأَلْقُوهُ عَلَى وَجْهِ أَبِی یَأْتِ بَصِیرًا وَأْتُونِی بِأَهْلِکُمْ أَجْمَعِینَ / این پیراهن مرا ببرید و آن را بر چهره پدرم بیفکنید [تا] بینا شود و همه کسان خود را نزد من آورید(سوره یوسف، آیه ۹۳)»
این پیرهن است که موضوعیت است و تبرک آنقدر مهم است که یک پیامبر الهی توسط پیراهن پیامبر الهی دیگری که فرزندش است شفا پیدا می کند. از این آیه این نیز استنباط می شود که هر تبرکی خاصیت خاص خودش را دارد.
همچنین در آیه ای دیگری می فرماید: «… وَاتَّخِذُواْ مِن مَّقَامِ إِبْرَاهِیمَ مُصَلًّى … / … [و فرمودیم] در مقام ابراهیم نمازگاهى براى خود اختیار کنید … (سوره بقره،آیه ۱۲۵)» از این آیه مشخص می شود وقتی فردی برای مدتی در جایی بوده آن مکان با مکانهای دیگر تفاوت دارد و اگر قائل هستیم به این که مکانی متبرک است براساس آیات قرآن است و دلیل قرآنی برای آن داریم.
آیت الله بهجت می گویند: «زیارت هر کدام از مشاهد شریفه، زیارت همه ایشان است.» برخی آنقدر ضعیف هستند که در بوسیدن ضریح ایشان شک دارند.
در احوالات بزرگان آمده است که شخصی به مرحوم شیخ انصاری که در حال زیارت بودند و ضریح را می بوسیدند اعتراض کرد؛ گفت: شما چرا اینکار را انجام می دهید. مرحوم دربندی هم در آنجا حضور داشتند و می گویند؛ کار شما برای مردم عادی حجت است وقتی به حرم حضرت عباس می روید ضریح را ببوسید. شیخ انصاری می گویند؛ عتبه درب را می بوسم که گرد و خاک پای زوار است.
در یکی از زیارات سید الشهداء‌آمده است که ضریح را از چهار طرف ببوسید و اینکه بر دور حرم طواف می کنند، ریشه روایی دارد تا بتوانند همه ضلعها را ببوسند. این بوسیدن است که موضوعیت دارد چرا که تبرک موضوعی قرآنی است.
انتساب آن شی به ولی الله است که آن شی را متبرک می کند و جایگاه دارد.
منبع: حسینیه مجازی هیات روضه الشهداء
