یک آیه، یک درس/۱۶ : منظور قرآن از حجاب «چادر» است

ماه مبارک رمضان، ماه نزول قرآن و به فرموده اهل بیت‌(ع) بهار آن است. اگر چه تلاوت آیات قرآن و حتی نگاه کردن به صفحات قرآن کریم نیز دارای اجر و پاداش الهی است؛ اما تدبّر در آیات قرآن دستور اکید خود قرآن و سفارش جدی پیامبر اکرم‌(ص) و ائمه اطهار‌(ع) است، تا جایی که فرموده‌اند در تلاوت قرآنی که همراه با تدبر نباشد، خیری نیست.

روه آیین و اندیشه خبرگزاری فارس در روزهای ماه مبارک رمضان با مطالبی با عنوان «یک آیه، یک درس» به تدبر در یکی از آیات قرآن پرداخته و درس‌هایی را که می‌توان از آن آیه شریفه گرفت، مطرح می‌کند. امید است پس از ماه مبارک، خوانندگان گرامی با ۳۰ آیه قرآن مأنوس و با ترجمه و مفهوم و درس‌های آن آیات آشنا شده باشند

ما امروز آیه ۵۹ «سوره احزاب» است: یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِّأَزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَاء الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِن جَلَابِیبِهِنَّ ذَلِکَ أَدْنَى أَن یُعْرَفْنَ فَلَا یُؤْذَیْنَ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِیمًا؛‌ ای پیامبر به همسران و دختران و زنان مؤمنان بگو: جلبابها( روسری‌های بلند) خود را بر خویش فرو افکنند، این کار برای اینکه شاخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است و خداوند همواره آمرزنده رحیم است.

بحث حجاب و اهمیت آن مبحثی قرآنی است که البته در روایات و سیره رسول اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) نیز به آن پرداخته شده‌است. آیه مورد بحث صراحتا بحث حجاب و روپوش زنان را مطرح می‌کند.

با توجه به معانی ارائه شده برای کلمه در «جلابیت» می‌توان اشاره به چادر را نیز از این آیه برداشت کرد. علامه طباطبایی(ره) دو معنا را برای «جلباب» که مفرد «جلابیت» است، ذکر کرده است؛ معنای نخست آن روسری مخصوص است که صورت و سر را ساتر می‌شود و معنای دوم آن جامعه‌ای است سرتاسر که تمامی بدن را می‌پوشاند. در تفسیر مجمع‌البیان نیز معنای روسری یا مقنعه برای این واژه، معنای عام‌تری نیز طرح شده است و آن عبارت است از: علاوه پیراهن و لباس و روسری و هر چیزی که زن با او پوشیده می‌شود.

شاهده می‌شود که مفسرین در معنای واژه «جلابیت» دقت نظری خاص داشته و معانی گوناگون آن را مورد بحث قرار داده‌اند و نیز می‌توان ادعا کرد «جلباب» که قرآن زن‌ها را به استفاده از آن دعوت کرده است همان چادر است که تمام بدن و اندام زن را می‌پوشاند و ستر کاملی برای او ایجاد می‌کند.

برای آن که این ادعا بهتر تبیین گردد نظر تفسیر اثنی عشری را نیز اضافه می‌کنیم که با اشاره به انواع پوشش‌ها و لباس‌های خاص زنان در کلام عرب، به معنای «جلباب» نیز این گونه اشاره می‌کند: جلباب چادر روی خمار است که از آن تعبیر به ثیاب ظاهره کنند و زنها به آن سر و بدن بلکه اندام تا قدم را به آن بپوشانند. ابن عباس گفته است: جلباب ردائی است که ستر بدن می‌کند از فوق تا اسفل

صاحب تفسیر نمونه نیز یکی از معنای جلباب را چادر می‌داند.

با توجه به نظرات مفسرین که ذکر شد، می‌توان گفت قرآن کریم زن‌ها را به استفاده از چادر دعوت کرده است. در قسمت بعدی آیه شریفه علت این دعوت و سفاش قرآنی مطرح شده است که چیزی جز عدم اذیت و آزار زنان نیست، قرآن کریم علت سفارش به چادر یا هر حجاب کاملی را امنیت زنان دانسته و هدف از تشریع این حکم را نجات بانوان از اذیت و آزار مردان هوس باز و شهوتران معرفی می‌کند.

با نگاهی گذرا به سطح جامعه، خیابان‌های شهر و معابر عمومی می‌توان این حقیقت را دریافت که واقعا زنان مونه و محجبه بسیار کمتر از دیگر بانوان مورد طمع مردان آلوده و هوس باز هستند و حجاب امنیت آنان را در سطح جامعه تا حد زیادی تامین کرده است.

نکته دیگری که در این آیه کریمه و ظرافت بیان شده است استفاده صحیح از چادر است گاهی در جامعه دیده می‌شود بانوانی چادر را برای پوشش خویش انتخاب کرده‌اند اما حجاب و پوشش حقیقی برایشان محقق نشده است و گاهی حتی حجابشان از دیگران نیز ناقص‌تر است!

این آیه شریفه با عبارت «یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِن جَلَابِیبِهِنَّ» علاوه بر اشاره به چادر یا هر حجابی که تمام اندام زن را تحت ستر و پوشش قرار می‌دهد، به نحوه استفاده از آن هم اشاره کرده است.

حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی در این باره می‌نویسد: در منظور از «یدنین» نزدیک کنند این است که زنان «جلباب» را به بدن خویش نزدیک سازند تا درست آنها را محفوظ دارد، نه این که آن را آزاد بگذارند، طوری که گاه و بیگاه بدن آشکار گردد. و به تعبیر ساده خودمان لباس خود را جمع و جور کنند.

بنابراین درس مهم این آیه رعایت حجاب کامل برای بانوان و استفاده از پوشش است که تمام اندام و بدن زن را بپوشاند و در نتیجه مورد اذیت و آزار و نگاه آلوده مردان هوس باز قرار نگرفته، امنیت زن در جامعه محفظ می‌گردد.

بار دلها! بانوان ایران زمین را بانوانی محجبه، مومنه و پیرو راستین حضرت زهرا(س) قرار بده.

مین یارب‌العالمین.

نویسنده: حسین محمدی فام، کارشناس ارشد تفسیر قرآن