نود و سومین جلسه از سلسله درس گفتارهای عقاید امامیه / منازل الآخره ۲
به گفته علما؛ حسابرسی دقیق در قیامت انجام می‌شود همچنین شفاعت برای قیامت است، و در برزخ تنها یک حسابرسی کلی صورت می‌گیرد، و با توجه به زندگی که داشته جایگاهش مشخص می‌شود.و قائده کلی این است که باید نگران برزخ بود
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدالله رب العالمین، اَلحَمدُلله الاوَّل بلا اول کان قبله و الاخر بلا اخر یکون بعدَهُ الذی بعد فلا یرى وقرب فشهد النجوى تبارک وتعالى ثم صلاه وسلام علی سیدنا ونبینا العبد الموید والرسول مسدد المصطفی الامجد حبیب اله العالمین ابی القاسم محمد(ص) وعلی اهل بیت الطیبین الطاهرین سیما بقیه الله فی الارضین و اللعنه الدائم علی معاندیهم و مخالفیهم الی قیام یوم الدین آمین رب العالمین.
جلسه نود و سوم را به حول و قوه الهی آغاز می‌کنیم. جزء ۹ را تلاوت کرده و ثواب آن را تقدیم به امام موسی کاظم(ع) می‌کنیم.
در معاد ماهیت جسم تغییر نمی‌کند
در جلسه دو هفته پیش سوالی پرسیده شد در خصوص اینکه اگر معاد جسمانی است پس آنچه در برخی از روایات بیان شده است که برخی از افراد مانند خوک و برخی مانند بوزینه محشور می‌شوند چیست؟
در پاسخ به این سوال بعد از تحقیق و مشورت با چند تن از علما باید گفت؛ که در قیامت همین جسم و بدنی که در حال حاضر وجود دارد محشور می‌شود ولی شکلش تغییر می‌کند. یعنی همان عنصراست ولی چهره تغییر می‌کند، ماده همان ماده و ماهیت را دارد و تنها شکل‌آن تغییر کرده است. و اینگونه نیست که این انسان تبدیل به خوک شده باشد.
برخی از علما درباره کسانی که قرآن درخصوص آنها میفرماید: “ما آنها را مسخ کردیم”، می‌گویند: منظور از مسخ این نیست که ایشان تبدیل به حیوان شده و ماهیت آنها تغییر کرده باشد بلکه به شکل آن حیوان در آمدند. این مسئله در همین دنیا هم است برخی افراد به دلیل انجام بعضی از گناهان لذا در روز قیامت وقتی مردم میبینند می‌فهمند که آنکه شبیه خوک محشور شده چه کسی است.
برزخ دارای بهشت و جهنم است
در ادامه منازل‌الاخره مطالبی در خصوص منزل سوم یا بزرخ را بیان می‌کنیم.
منزل سوم: برزخ
قرآن کریم درخصوص برزخ میفرماید: « حَتَّى إِذَا جَاء أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ / لَعَلِّی أَعْمَلُ صَالِحًا فِیمَا تَرَکْتُ کَلَّا إِنَّهَا کَلِمَهٌ هُوَ قَائِلُهَا وَمِن وَرَائِهِم بَرْزَخٌ إِلَى یَوْمِ یُبْعَثُونَ / تا آنگاه که مرگ یکى از ایشان فرا رسد مىگوید پروردگارا مرا بازگردانید / شاید من در آنچه وانهادهام کار نیکى انجام دهم نه چنین است این سخنى است که او گوینده آن است و پشاپیش آنان برزخى است تا روزى که برانگیخته خواهند شد (سوره مؤمنون، آیه ۹۹ و ۱۰۰)» در این آیه جمله « کَلَّا إِنَّهَا کَلِمَهٌ هُوَ قَائِلُهَا» دو نوع تفسیر دارد: ۱ـ این امر اصلا شدنی نیست و امکان برگشت وجود ندارد. ۲ـ اگر امکان برگشت هم باش بازهم کار خودش را انجام می‌دهد.
«برزخ» از نظر لغوی؛
برزخ در لغت به معنی فاصله و حائل میان دو چیز.
«برزخ» از نظر اصطلاحی؛
به فاصله میان دنیا و آخرت «برزخ» گفته می‌شود.
از آنجایی که قیامت باید در زمان خاصی به وقوع بپیوندد آنهایی که از دنیا می‌روند تا قیامت کبری در یک حائلی هستند.
بعضی افراد نگاه‌شان به برزخ این است که انسان تا قیامت به حالت خواب در برزخ است که اینطور نیست، بلکه آنچه از آیات قرآن و روایات اهل‌بیت(ع) برداشت می‌شود این است که برزخ نیز شامل بهشت و جهنم است و کسانی که از دنیا می‌روند در بهشت یا در جهنم بزرخی که اصطلاحاً به آن حیات برزخی گفته می‌شود، مستقر هستند. و با توجه به زندگی‌ای که کرده یا در نعمت است یا نغمت.
به گفته علما؛ حسابرسی دقیق در قیامت انجام می‌شود همچنین شفاعت برای قیامت است، و در برزخ تنها یک حسابرسی کلی صورت می‌گیرد، و با توجه به زندگی که داشته جایگاهش مشخص می‌شود.و قائده کلی این است که باید نگران برزخ بود.
قرآن کریم درباره بهشت برزخی میفرماید: « قِیلَ ادْخُلِ الْجَنَّهَ قَالَ یَا لَیْتَ قَوْمِی یَعْلَمُونَ / بِمَا غَفَرَ لِی رَبِّی وَجَعَلَنِی مِنَ الْمُکْرَمِینَ / [سرانجام به جرم ایمان کشته شد و بدو] گفته شد به بهشت درآى گفت اى کاش قوم من مىدانستند / که پروردگارم چگونه مرا آمرزید و در زمره عزیزانم قرار داد (سوره یس، آیات ۲۶ و ۲۷) زمانی که مومن آل‌فرعون کشته شد به او فرمودند، وارد بهشت شو در حالی که هنوز قیامت برپا نشده است.
قرآن کریم درخصوص دوزخ برزخی میفرماید: « …وَحَاقَ بِآلِ فِرْعَوْنَ سُوءُ الْعَذَابِ / النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْهَا غُدُوًّا وَعَشِیًّا وَیَوْمَ تَقُومُ السَّاعَهُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ / … و فرعونیان را عذاب سخت فرو گرفت / [اینک هر] صبح و شام بر آتش عرضه مىشوند و روزى که رستاخیز بر پا شود [فریاد مىرسد که] فرعونیان را در سختترین [انواع] عذاب درآورید (سوره مومن،آیات ۴۵ و ۴۶)» از عبارت « النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْهَا غُدُوًّا وَعَشِیًّا» مشخص می‌شود که منظور دوزخ برزخی است. همچنین از این آیه مشخص می‌شود که جهنم و بهشت برزخی خفیف‌تر از بهشت و جهنم قیامت است.
بر طبق روایات اهل‌بیت(ع) نگران وضعیت ما در برزخ هستند
امام صادق (ع) در روایتی میفرماید: « و الله اتخوف علیکم فی البرزخ. قلت: و ما البرزخ: قال: القبر منذ حین موته الی یوم القیامه/ من از برزخ شما می‌ترسم. راوی سؤال کرد برزخ چیست؟ امام فرمودند از زمان مردن تا روز قیامت»
قطب راوندی نقل کرده که در خبر است مردگان هر شب جمعه از ماه رمضان در دنیا حضوردارند و فریاد می‌کنند هریک از ایشان به آواز گریان که اهل من، فرزندان و خویشان من مهربانی کنید به ما برای چیزی. خدا رحمت کند شما را، ما را به خاطر بیاورید، رحم کنید بر ما و غربت ما. به درستی که ما ماندیم درزندانی تنگ و غمی ، زاری و پستی، پس رحم کنید به ما. بخل نکنید به دعا و صدقه برای ما، شاید خدا رحم کند به ما، پیش از آنکه شما مانند ما شوید. ما هم مانند شما توانا بودیم، ما هم توانگر بودیم، ای بندگان خدا گوش کنید حرف ما را، زیادی‌های معاشمان (یعنی پولهای اضافیمان را) خرج راه خدا نکردیم، منع کردیم و اینها را وبال برای خود و منفعت برای دیگران کردیم. البته در برخی روایات آمده که درتمام شبهای جمعه این اتفاق می‌افتد.
در حدیث گهرباری از پیامبراکرم(ص) در جامع‌الاخبار نقل شده است که ایشان فرمودند: برای مردگانتان هدیه بفرستید. پرسیدند هدیه مردگان چیست؟ فرمودند صدقه و دعا. ارواح مؤمنین هر شب جمعه به آسمان دنیا مقابل خانه‌ها و منزلهای خود می‌آیند، فریاد می‌کنند به آواز حزین و با گریه که ای اهل من، پدر و مادر من مهربانی کنید برما به درهمی و قرص نانی، جامه‌ای که خداوند بپوشاند شما را از جامه بهشت. سپس پیغمبر گریه کردند، اطرافیان هم گریه کردند، بعد فرمودند اینان برادران دینی شما هستند که خاک و پوسیده شده‌اند بعد از سرور و نعمتی که در این دنیا داشتند. ایشان (مردگان) بعد با حالت عذاب دردناک فریاد می‌کنند وای بر ما اگر انفاق می‌کردیم آنچه را که در دست ما بود در طاعت و رضایت خداوند الان محتاج شما نبودیم.
درکتاب منازل‌الاخره نیز دستورالعملهایی هم برای عالم برزخ آمده است.
بعثت‌پیامبر(ص) از نشانههای قیامت است
منزل چهارم: قیامت؛
قبل از برپایی قیامت چند مسئله وجود دارد: ۱- اشراط الساعه یا نشانههای قیامت است. ۲- نامهای قیامت است. (برای آشنایی با این مبحث مطالبی را از کتاب عقاید امامیه آیت‌الله سبحانی بیان می‌کنیم)
اشراطُ‌الساعه یا نشانههای قیامت: برای برپایی قیامت دو نوع علائم وجود دارد: ۱ـ حوادثی که پیش از وقوع قیامت و به هم خوردن نظام آفرینش صورت می‌پذیرد و در زمان وقوع آنها هنوز انسانها درروی زمین زندگی می‌کنند. که اشراص‌الساعه را معمولا به این قسم از علائم می‌گویند. ۲- حوادثی که باعث به هم خوردن نظام آفرینش است. و نمونه‌های آن در سوره‌های تکویر، انفطار، انشقاق و زلزله ذکر شده است.
از مواردی که پیش از وقوع قیامت و در زمان حضور انسانها اتفاق می‌افتد؛
۱ـ بعثت پیامبر است. لذا از بعثت پیغمبر به بعد را می‌گویند آخرالزّمان.
۲ـ شکستن سد یأجوج و مأجوج
همچنین آیات قرآن که نشانههای قیامت را بیان می‌کند از جمله در سوره مبارکه محمد(ص) آمده است؛ « فَهَلْ یَنظُرُونَ إِلَّا السَّاعَهَ أَن تَأْتِیَهُم بَغْتَهً فَقَدْ جَاء أَشْرَاطُهَا فَأَنَّى لَهُمْ إِذَا جَاءتْهُمْ ذِکْرَاهُمْ / آ یا [کافران] جز این انتظار مىبرند که رستاخیز به ناگاه بر آنان فرا رسد و علامات آن اینک پدید آمده است پس اگر [رستاخیز] بر آنان در رسد دیگر کجا جاى اندرزشان است (محمد، آیه ۱۸)»
خداوند در سوره مبارکه کهف در این زمینه میفرماید: « قَالَ هَذَا رَحْمَهٌ مِّن رَّبِّی فَإِذَا جَاء وَعْدُ رَبِّی جَعَلَهُ دَکَّاء وَکَانَ وَعْدُ رَبِّی حَقًّا / وَتَرَکْنَا بَعْضَهُمْ یَوْمَئِذٍ یَمُوجُ فِی بَعْضٍ وَنُفِخَ فِی الصُّورِ فَجَمَعْنَاهُمْ جَمْعًا / گفت این رحمتى از جانب پروردگار من است و[لى] چون وعده پروردگارم فرا رسد آن [سد] را درهم کوبد و وعده پروردگارم حق است / و در آن روز آنان را رها مىکنیم تا موجآسا بعضى با برخى درآمیزند و [همین که] در صور دمیده شود همه آنها را گرد خواهیم آورد (کهف، آیه ۹۸ و ۹۹)»
۳ـ از دیگر نشانههای قیامت پوشیده شدن آسمان توسط دودی غلیظ است که در سوره دخان آیات ۱۰ تا ۱۶ بیان شده است.
۴ ـ قرآن کریم در سوره مبارکه زخرف آیات ۵۷ و ۶۱ از نزول حضرت مسیح در زمانی نزدیک به قیامت سخن می‌گوید. که این موضوع از نشانههای قیامت است.
۵ـ خروج جنبنده‌ای از دل زمین، در سوره نمل در این خصوص آمده است؛ «وَإِذَا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنَا لَهُمْ دَابَّهً مِّنَ الْأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ کَانُوا بِآیَاتِنَا لَا یُوقِنُونَ/ و چون قول [عذاب] بر ایشان واجب گردد جنبندهاى را از زمین براى آنان بیرون مىآوریم که با ایشان سخن گوید که مردم [چنانکه باید] به نشانههاى ما یقین نداشتند (نمل، ایه ۸۲)». امیرالمؤمنین(ع) در خصوص این آیه فرمودند: انا دابّهالارض. (احتمالا این موضوع مربوط به دوران رجعت است که به دلیل طولانی بودن بحث وارد این موضوع نمی‌شویم)
رها کردن فرزند شیرخوار توسط مادر از هول روز قیامت
نشانه‌هایی که در هنگام وقوع قیامت اتفاق می‌افتد؛
قرآن کریم درباره این اتفاقات میفرماید؛ «إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ / وَإِذَا النُّجُومُ انکَدَرَتْ / وَإِذَا الْجِبَالُ سُیِّرَتْ / … آنگاه که خورشید به هم درپیچد / و آنگه که ستارگان همىتیره شوند / و آنگاه که کوهها به رفتار آیند (سوره تکویر، آیات ۱ الی ۳)» مثلاً دریاها منفجر می‌شوند. مردم از قبرها بیرون می‌آیند.
قرآن کریم قیامت را با نامهای مختلفی معرفی می‌کند از جمله: «یوم‌الحسره ـ یوم‌الحساب ـ یوم‌البعث ـ الیوم‌الآخر ـ یوم‌القیامه ـ القارعه مالقارعه (البته این را بیشتر به آن عذاب می‌گویند تا خودِ قیامت).
از اتفاق‌های مهمی که در هنگام برپایی قیامت بوقوع می‌پیوندد نفخ صور است که در دو مرحله انجام می‌شود در نفخ صور اول یا اِماته همه می‌میرند، در نفخ صور دوم یا احیاء همه زنده می‌شوند. در این باره در قرآن زیاد صحبت شده، یکی از این موارد آیه شریفه ۳۸ از سوره مبارکه زمر است که میفرماید: «وَنُفِخَ فِی الصُّورِ فَصَعِقَ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَمَن فِی الْأَرْضِ إِلَّا مَن شَاء اللَّهُ ثُمَّ نُفِخَ فِیهِ أُخْرَى فَإِذَا هُم قِیَامٌ یَنظُرُونَ/ و در صور دمیده مىشود پس هر که در آسمانها و هر که در زمین است بیهوش درمىافتد مگر کسى که خدا بخواهد (در این باره باید به تفاسیر مراجعه شود) سپس بار دیگر در آن دمیده مىشود و بناگاه آنان بر پاى ایستاده مىنگرند (سوره زمر، آیه ۶۸)». در خصوص اینکه ماهیت صور چیست و آیا واقعا شیپوری وجود دارد یا اینکه صدایی به گوش می‌رسد بحث‌های بسیاری وجود دارد. ولی صراحت قرآن این است که در صور دمیده می‌شود.
بعد از این مراحل وارد قیامت می‌شویم. برپایی قیامت بعد از این اتفاقاتی می‌افتد که به گفته قرآن، زمین تبدیل به غیر زمین می‌شود. که البته علما بر سر این عبارت اختلاف نظر دارند ولی آنچه که از آیات قرآن مشخص می‌شود این است که زمین به حالت دشت می‌شود، کوهها دریاها را می‌پوشانند، دریاها منفجر می‌شوند و پستی و بلندی‌ها همدیگر را پر می‌کنند و زمین برای برپاییِ قیامت به یک صحرای بزرگ یک‌دست تبدیل می شود.
در سوره مبارکه حج آمده است؛«یَا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمْ إِنَّ زَلْزَلَهَ السَّاعَهِ شَیْءٌ عَظِیمٌ / یَوْمَ تَرَوْنَهَا تَذْهَلُ کُلُّ مُرْضِعَهٍ عَمَّا أَرْضَعَتْ وَتَضَعُ کُلُّ ذَاتِ حَمْلٍ حَمْلَهَا وَتَرَى النَّاسَ سُکَارَى وَمَا هُم بِسُکَارَى وَلَکِنَّ عَذَابَ اللَّهِ شَدِیدٌ / اى مردم از پروردگار خود پروا کنید چرا که زلزله رستاخیز امرى هولناک است /روزى که آن را ببینید هر شیردهندهاى آن را که شیر مىدهد [از ترس] فرو مىگذارد (در واقع اوج اتصال عاطفی بین مادر و فرزند از شدت هولناکی قیامت مادر فرزند را در حین شیردادنرها می‌کند) و هر آبستنى بار خود را فرو مىنهد و مردم را مست مىبینى و حال آنکه مست نیستند ولى عذاب خدا شدید است (سوره مبارکه حج، آیات ۱ و ۲)»
وقوع قیامت ناگهانی و یکباره است
در روایت است حضرت عیسی(ع) از جبرئیل زمان برپایی قیامت را پرسید؟ جبرئیل هنگامی که اسم قیامت را شنید به لرزه افتاد، به حدی که غش کرد. وقتی به هوش آمد گفت یا روح‌الله! علم من در این مورد از تو بیشتر نیست، سپس این آیه را برای حضرت عیسی خواند: «… ثَقُلَتْ فِی السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ لاَ تَأْتِیکُمْ إِلاَّ بَغْتَهً یَسْأَلُونَکَ کَأَنَّکَ حَفِیٌّ عَنْهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِندَ اللّهِ وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لاَ یَعْلَمُونَ /[این حادثه] بر آسمانها و زمین گران است جز ناگهان به شما نمىرسد [باز] از تو مىپرسند گویا تو از [زمان وقوع] آن آگاهى بگو علم آن تنها نزد خداست ولى بیشتر مردم نمىدانند (سوره اعراف، آیه ۱۸۷)»
امام باقر (ع) در روایت گهرباری می‌فرمایند؛ روزی پیامبر (ص) نشسته بودند، در کنار ایشان جبرئیل هم نشسته بودند. ناگهان رنگ چهره جبرئیل شروع به تغییر کرد، از ترس چسبید به پیامبر. حضرت نگاهی به جبرئیل کرد و دید جبرئیل بین آسمان و زمین را نگاه می کند. پیغمبر نگاه کردند و دیدند ملکی می‌آید که شرق و غرب عالم را پر کرده، به گونه‌ای که انگار قاب زمین است. ملک رو کرد به پیغمبر و گفت من رسول خدایم به سوی تو که تو را مخیّر سازم که پادشاه باشی و رسول یا بنده باشی و رسول؟ حضرت نگاهی به جبرئیل کرد دید که جبرئیل کمی به حال طبیعی برگشته، جبرئیل گفت یارسول‌الله به نظر من اختیار کنید که رسول و بنده باشید. پیغمبر هم همین را گفت. بعد آن ملک پای راستش را بلند کرد و گذاشت در آسمان دنیا، پای چپش را بلند کرد گذاشت در آسمان دوم دنیا و این هفت آسمان را مانند پله طی کرد تا از دید محو شد. حضرت رو کرد به جبرئیل و گفت چرا انقدر ترسیدی؟ پاسخ داد یارسول‌الله من را ملامت نکن، این فرشته اسرافیل بود که مأمور برپایی قیامت و دمیدن در صور است، از زمانی که خدا آسمانها و زمین را خلق کرده تا حالا از مکان خودش پایین نیامده، وقتی دیدم که پایین آمده فکر کردم آمده قیامت را برپا کند و از هول قیامت اینگونه شدم.
در کلامی دیگر از معصوم(ع) روایت شده است که فرمودند: «هیچ فرشته‌ای، هیچ آسمانی زمینی، بادی، کوهی، صحرایی نیست که از روز جمعه نترسد؛ زیرا روایت است قیامت در روز جمعه برپا می‌شود.»
محبت اهل‌بیت(ع) باعث ایمن شدن از عذاب روز قیامت می‌شود
شیخ عباس قمی در خصوص در امان ماندن از هول روز قیامت می‌گوید: در روایت است هرکه بخواند سوره یوسف را در هر روز یا هر شب روز قیامت که محشور می‌شود جمالش مثل جمال یوسف زیبا م‌باشد و ترسی به او نرسد.
همچنین امام باقر (ع) فرمودند: هرکه سوره دخان را درنمازهای فریضه و نافله بخواند حق‌تعالی او را از فزع روز قیامت نجات می دهد.
و در عبارت دیگری از شیخ کلینی از امام صادق (ع) و ایشان از پیغمبر اکرم (ص) روایت شده است،که هرکس احترام و تعظیم کند کسی که موی سر خود را در اسلام سفید کرده خدا او را از فزع و ترس روز قیامت نجات دهد.
پیغمبر(ص) فرمود: هرکه بمیرد در راه مکه، خواه در وقت رفتن باشد یا در وقت برگشتن، ایمن و بی‌ترس گردد از فزع اکبر (یعنی ترس بزرگ روز قیامت).
شیخ صدوق از پیغمبر اکرم نقل کرد که ایشان فرمودند: هرکس او را فاحشه‌ای (فعل گناه) یا شهوتی پیش آید و اجتناب کند به جهت ترس از خدا، حق‌تعالی حرام گرداند بر او آتش جهنم را و ایمن گرداند او را از ترس بزرگ روز قیامت.
«مَن جَاء بِالْحَسَنَهِ فَلَهُ خَیْرٌ مِّنْهَا وَهُم مِّن فَزَعٍ یَوْمَئِذٍ آمِنُونَ / هر کس نیکى به میان آورد پاداشى بهتر از آن خواهد داشت و آنان از هراس آن روز ایمنند (سوره نمل، آیه ۸۹) امیرالمؤنین در توضیح این آیه میفرماید: منظور از این حسنه معرفت و ولایت و محبت ما اهل بیت است.
برطرف کردن مشکل بردار دینی مساوی با ده حج است
امام صادق (ع) فرمود هرکه برادر مؤمن اندوهگین تشنه را از توانایی خود اعانت کند و او را از غم و اندوهش آسایش دهد، بر قضاء حاجتش او را یاری کند حق‌تعالی هفتاد و دو رحمت بر او می‌دهد که یکی را در دنیا به او می‌دهد و هفتاد و یکی دیگر را نگه می‌دارد برای ترسهای روز قیامت.
در روایت دیگری امام باقر (ع) میفرماید: هرکه در راه برآورده شدن حاجت یک مسلمان حرکت کند حق‌تعالی او را در سایه هفتاد و پنج هزار فرشته درآورد و برندارد قدمی مگر اینکه بنویسد برای او حسنه و محو فرماید سیّئه و بالا برد از او درجه‌ای، چون فارغ شود از حاجت او بنویسد برای او حج کسی که حج عمره به جا آورده.
امام صادق (ع) فرمود کسی که قضاء حاجت مرد مؤمنی کند افضل است از ده حج.
همچنین در روایت است که دست کشیدن بر سر یتیمان، مهربانی کردن با بیوه‌زنان، رفتن دنبال حاجت مؤمنان، پرستاری از فقیران، باعث رهایی از عذاب روز قیامت می‌شود. لذا علما خیلی اهتمام داشتند بر حل مشکلات مردم.
امام رضا (ع) فرمود هرکه بیاید بر سر قبر برادر دینی‌اش دستش را بر روی قبر بگذارد و هفت بار سوره مبارکه قدر را بخواند از فزع اکبر نجات پیدا می‌کنید.
منبع: حسینیه مجازی روضه الشهداء
