آداب و اسرار دعا ۵
در روایت است که «برترین عبادت، دعاست، اجازه دعا کردن از سوى خداوند متعال و گفتگوى بنده با او مساوى است با گشودن در رحمت براى وى، کسى که اهل دعا باشد، هرگز بدبخت نمى شود»
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدَانَا لِهَذَا و َمَا کُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْلا أَنْ هَدَانَا اللَّهُ. رَبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَلْ لِی مِنْ لَدُنْکَ سُلْطَانًا نَصِیرًا ثم صلاه وسلام علی سیدنا ونبینا العبد الموید والرسول مسدد و المصعد امجد ابی القاسم محمد(ص) و آله الطیبین الطاهرین المعصومین سیما بقیه الله فی الارضین و اللعن علی اعدائهم الی یوم الدین.
«ابو ولّاد» گوید؛ امام موسى کاظم- علیه السّلام- فرمود: «ما من بلاء ینزل على عبد مؤمن فیلهمهُ اللَّه الدّعاء الّا کان کشف ذلک البلاء وشیکا، و ما من بلاء ینزل على عبد مؤمن فیمسک عن الدّعاء الّا کان البلاء طویلا فاذا نزل البلاء فعلیکم بالدّعاء و التّضرّع الى اللَّه عزّ و جلّ / اگر بلا بر بنده مؤمنى که خداوند او را موفّق به دعا کرده نازل شود، بزودى برطرف خواهد شد، اما اگر بر بنده مؤمنى که از دعا کردن دست نگه داشته، بلایى نازل گردد، طولانى خواهد گردید، پس هر گاه بلایى نازل شد، بر شماست که به درگاه خداوند عزیز و جلیل، دعا و تضرّع کنید».
. طبق قرآن این تضرع به درگاه خدا یکی ازعلل نزول بلا است. قرآن می فرماید : «فَأَخَذْنَاهُمْ بِالْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ یَتَضَرَّعُونَ / ما قوم های گذشته را به سختی ها، ضررها، مشکلات گرفتارشان کردیم (سوره انعام، آیه ۴۲)»
به صراحت و تصریح قرآن کریم یکی از دلایلی که بلا بر سر ما در زندگی مان نازل می شود این است که به درگاه خدا تضرع کنیم و خدا در جای جای قرآن چندین بار تاکید کرده که در هنگام بروز مشکلات به درگاه من بیاید و تضرع و زاری کنید و یکی از چیزهایی که خدا خیلی دوست دارد تضرع است.
پیامبر (ص) می فرماید: «افزعوا الى اللَّه فی حوائجکم، و الجأوا الیه فی ملمّاتکم، و تضرّعوا الیه و ادعوه فانّ الدّعاء مخّ العباده، و ما من مؤمن یدعو اللَّه الّا استجاب له، فامّا ان یعجّل له فی الدّنیا او یؤجّل له فی الآخره، و امّا ان یکفّر عنه من ذنوبه بقدر ما دعا ما لم یدع بمأثم».
یعنى: «در حوائجتان از خدا کمک بخواهید، در شداید و گرفتاریها به او پناه ببرید و به سوى او تضرع کنید، او را بخوانید و دعا کنید، چون «دعا» مغز عبادت است، هیچ مؤمنى خدا را نمىخواند مگر آنکه به یکى از این وجوه اجابت مىشود:- یا در دنیا بزودى حاجتش را خواهد گرفت.- یا در آخرت آن را دریافت خواهد کرد.- و یا به مقدارى که دعا کرده، گناهانش پرده پوشى خواهد شد به شرط آنکه براى گناه دعا نکرده باشد».(البته مترجم در اینجا کمک خواستن ترجمه کرده است که معنی دقیق و درست آن جزع و فزع و همراه با ناله و زاری است )
در شبهای گذشته نیز بیان شد که دعا و اجابت قرین هم هستند درهر صورت چون خدا مجیب است جواب می دهد اما آنطور که خود می خواهد پاسخ می دهد. اگر دعا براساس شرایط دعا باشد و خواسته های غیر شرعی نباشد خدا آن را اجابت می کند و شامل این روایت می‌شود. دعا همه اش سود است در هر صورتی خدا آن را به اجابت می رسد.
و همچنین حضرت رسول (ص) می فرمایند: «اعجز النّاس من عجز عن الدّعاء، و ابخل النّاس من بخل بالسّلام / عاجزترین مردم کسى است که از دعا درمانده باشد و بخیلترین مردم کسى است که در سلام کردن، بخل بورزد».
کسی که نمی تواند به درگاه خدا تضرع و زاری داشته باشد و دستانش را در درگاه خدا بلند کند، درمانده و بیچاره‌ترین آدم است
«الا ادلّکم على ابخل النّاس، و اکسل النّاس، و اسرق النّاس، و اجفأ النّاس، و اعجز النّاس؟ قالوا: بلى یا رسول اللَّه، قال: امّا ابخل النّاس، فرجل یمرّ بمسلم و لم یسلّم علیه، و امّا اکسل النّاس، فعبد صحیح فارغ لا یذکر اللَّه بشفه و لا بلسان. و امّا اسرق النّاس، فالّذی یسرق من صلاته تلفّ کما یلفّ الثّوب الخلق فیضرب بها وجهه. و امّا اجفأ النّاس، فرجل ذکرت بین یدیه فلم یصلّ علىّ. و امّا اعجز النّاس، فمن یعجز عن الدّعاء»
«آیا بخیلترین، کسلترین، و دزدترین، و ستمکارترین و عاجزترین مردم را به شما معرفى کنم؟ گفتند: بلى یا رسول اللَّه- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- فرمود: «بخیلترین» مردم کسى است که گذارش بر مسلمانى مىافتد ولى به او سلام نمىکند. «کسلترین» مردم فردى است که از صحت و سلامت برخوردار است ولى در اوقات بیکارى با لب و زبانش ذکر حق نمىگوید. ( دردین ما کسلی به ورزش صبحگاهی نیست، بلکه کسلی به نگفتن ذکر حق است) «دزدترین» مردم کسى است که از نمازش مى کاهد، چنین نمازى همانند لباس کهنه، درهم پیچیده شده به صورتش زده مى شود. «جفاکارترین» مردم کسى است که نام من در برابرش برده مى شود، ولى بر من صلوات نمى فرستد. «عاجزترین» مردم کسى است که از دعا، درمانده باشد».
و نیز آمده است؛
«افضل العبادات الدّعاء، و اذا اذن اللَّه للعبد فی الدّعاء فتح له باب الرّحمه، انّه لن یهلک مع الدّعاء احد / برترین عبادت، دعاست، اجازه دعا کردن از سوى خداوند متعال و گفتگوى بنده با او مساوى است با گشودن در رحمت براى وى، کسى که اهل دعا باشد، هرگز بدبخت نمىشود». در دعای افتتاح این شبها می خوانیم« اللهم اذنت لی فی دعائک و مسئلتک/ خدایا به من اجازه دادی تا از دعا کنم و از تو سوال کنم».
این بسیار مبارک و خوب است که ما در مجالسمان روایات اهل بیت (ع) را بیان می کنیم؛ امام رضا(ع) می فرمایند: «فَإِنَّ النّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعُونا. / بی گمان از ما پیروی می کنند (ـ میزان الحکمه، ج ۸، ح ۱۳۷۹۷٫) اگر کلام اهل بیت(ع) را برای مردم بگوییم این نورانیت این کلام باعث می شود که مردم دلهایشان با آن زنده شود. درست است که ما نور این کلمات را نمی بینیم اما این کلام نورانی است. در ورودی دانشکده حدیث دانشگاه شهرری این حدیث را نوشته اند که ؛«امام باقر(ع) می فرمایند: إنَّ حَدِیثَنا یُحْیِی القُلُوبَ / به راستی که حدیث ما دل ها را زنده می کند. (بحارالأنوار، ج ۲، ص ۱۴۴)»
در روایتی دیگر نیز آمده است؛ «معاویه بن عمار» گوید: به امام صادق- علیه السّلام- عرض کردم: دو نفر در یک لحظه نمازشان را آغاز مىکنند، یکى از آن دو در نمازش قرآن بیشترى تلاوت مىکند و دیگرى بیشتر دعا مىنماید و سپس هر دو در یک لحظه نمازشان را پایان مىدهند، کدامیک افضلند؟ فرمود: «کلّ فیه فضل و کلّ حسن / هر دو داراى فضیلت بوده و هر دو نیکند»
گفتم: مىدانم هر دو خوبند، ولى مىخواهم بدانم کدامیک بهتر است؟ فرمود: «الدّعاء افضل، اما سمعت قول اللَّه عزّ و جلّ: وَ قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ؟ هى و اللَّه العباده، هى و اللَّه افضل، هى و اللَّه العباده، هى و اللَّه اشدّهنّ / دعا، برتر است، مگر سخن خداى متعال را نشنیدى که فرمود: مرا بخوانید تا اجابتتان کنم، همانا کسانى که از عبادت من سرکشى کردند، آنان را با خوارى داخل جهنّم خواهم کرد، به خدا قسم! منظور از عبادت، همان دعاست، به خدا قسم! دعا برتر است، به خدا قسم! دعا عبادت است، به خدا قسم! دعا شدیدترین عبادت است».
یعنی دعا از قرآن بالتر است و بهتر است طبق این کلام امام که با قسم جلاله می‌فرمایند، دعا برتر است بیشتر قنوتمان را طولانی کنیم تا سوره‌های بلند بخوانیم و اصلا دعا کردن خودش عبادت است طبق آیه قرآن.
از رسول خدا(ص) روایت شده است که می فرمایند: «یدخل الجنّه رجلان کانا یعملان عملا واحدا فیرى احدهما صاحبه فوقه فیقول: یا ربّ، بما اعطیته و کان عملنا واحدا؟ فیقول اللَّه تبارک و تعالى:سألنى و لم تسألنى، ثمّ قال- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم-: اسألوا و اجزلوا فانّه لا یتعاظمه شیء / دو نفر که هر دو یک گونه عمل انجام دادهاند وارد بهشت مىشوند ولى یکى دیگرى را برتر از خود مىبیند، لذا مىگوید: پروردگارا! من و او عملمان یکى بود، این مقام برتر او در برابر چیست؟ خداى تبارک و تعالى مى فرماید: او از من درخواست کرد ولى تو نخواستى. آنگاه حضرت فرمود: از خدا بخواهید و زیاد هم بخواهید، چون در برابر ذات اقدس احدیت، چیزى بزرگ نیست».
دعا آنقدر موضوعیت دارد که در روز قیامت باعث بالا رفتن در جه اعمال می شود.
و همچنین در روایتی دیگر آمده است ؛ «لیسألنّ اللَّه أو لیقضینّ علیکم، انّ اللَّه عبادا یعملون فیعطیهم، و آخرین یسألونه صادقین فیعطیهم ثمّ یجمعهم فی الجنّه فیقول الّذین عملوا: ربّنا عملنا فاعطیتنا فبما اعطیت هؤلاء؟ فیقول: هؤلاء عبادى اعطیتکم اجورکم و لم التکم من اعمالکم شیئا، و سألنى هؤلاء فاعطیتهم، و هو فضلى أوتیه من اشاء / از خدا بخواهید تا او حکم کند، همانا خداوند متعال به یک سرى از بندگانش در مقابل اعمالشان بخشش دارد و به گروه دیگر در برابر درخواست صادقانه شان، سپس هر دو گروه را در بهشت جمع مىکند، گروه اول مى گویند: پروردگارا! ما اهل عمل بودیم، به ما عطا کردى اما اینها را به چه سبب؟ مى فرماید: اینان بندگان من هستند، من اجر و پاداش شما را دادم و از آن چیزى کم نکردم، اما اینان از من درخواست کردند و من هم از فضل و رحمت فوق العاده خود به آنان دادم (بلکه) به هر کسى که بخواهم، مى دهم».
در این روایت عده ای را بیان می کند که به دستور خدا هم عمل نکردند پس معلوم می شود دعا چقدر مهم است و باعث می شود خدا از فضل خود به آنها عطا کند.
ما عمل بزرگان و علما را که نداریم پس حداقل دعا کنیم.
مبحث بعدی ما زمان و مکان دعاست که انشاله در شبهای آینده بیان خواهد شد.
