آداب و اسرار دعا ۱
اگر کسی خودش را در این دنیا مقابل خدا کوچک نکند و زانو نزده و در مقابل او تضرع و زاری نداشته باشند خداوند او را در آخرت به زانو در می‌آورد.
بسم الله الرحمن الرحیم
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدَانَا لِهَذَا وَمَا کُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْلا أَنْ هَدَانَا اللَّهُ. الحمدالله رب العالمین باری الخلائق الاجمعین باعث الانبیاءوالمرسلین ثم صلاه وسلام علی سیدنا ونبینا العبد الموید والرسول مسدد والمصعد امجد ابی القاسم محمد(ص) و آله الطیبین الطاهرین المعصومین سیما بقیه الله فی الارضین و اللعن علی اعدائهم الی یوم الدین.
رَبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَلْ لِی مِنْ لَدُنْکَ سُلْطَانًا نَصِیرًا
صحبتهای دکتر محمدی فام پیرامون آداب و اسرار دعا
کتابی که منبع صحبت ما است دراین شبها کتاب عده الداعی و نجاح الساعی نوشته ابن فهد حلی از بزرگان و علمای شیعه که پیرامون دعا آداب دعا شرایط استجابت دعا عدم استجابت و اسرار دعاست
حضرت آیت الله جوادی آملی درمقدمه ای که بر کتاب نوشته اند درباره این مولف می‌فرمایند: ابن فهد در بین علماء نظیر بحر العلوم و سید بن طاوس از علماى طراز اولند یعنى اگر بخواهیم علمای شیعه را مورد بررسی قرار دهیم بعد از ائمه- علیهم السلام- بلافاصله می‌رسیم به اشخاصی مانند سید بن طاووس و ابن فهد حلی و پس از این بزرگان خیلى فاصله است تا نوبت به صاحب جواهر و شیخ مرتضى انصارىها برسد و آنچه که در صف مقدم دیده مىشود سید بحر العلوم ، ابن طاوس و ابن فهد حلى است اینها کسانى هستند که مدعىاند ما شب قدر را شناختهایم (ادعای بزرگ و مقام بالایی است که یکی بگوید ما شب قدر را شناختیم)اینها ارتباط تنگاتنگى با ولى عصر ارواحنا فداه دارند، به حضور حضرت مشرف مىشوند سخنان حضرت را مىشنوند، پیام حضرت را براى مردم نقل مىکنند، آنها یک راههاى خاص دارند، آنها کسانىاند که اهل نالهاند، اهل لابهاند، اهل سوزند، اهل دردند، آنها نهتنها عالمند که عاملند، نهتنها عاملند که حرفشان پیام علم و عمل را به دیگران منتقل مىکند. ( به عبارتی این کتاب، کتابی است که ابن فهد براساس این بوده که خود ایشان اهل دعا و نیایش بوده و به عبارت دیگر می‌توان گفت ایشان جام معرفت را سر کشیده‌اند و علم‌شان علم کتابی نیست)
اهمیت دعا در آیات و روایات
آیات؛
۱ـ «قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُمْ / اى پیامبر! بگو اگر دعایتان نبود، پروردگار من به شما اهمیتى نمىداد(سوره فرقان، آیه ۷۷)» اگر می خواهیم خدا به ما توجه کند باید اهل دعا شویم، کسی که اهل دعا نیست خدا به او توجهی ندارد.
۲ـ «وَ قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِین / پروردگارتان مىگوید: مرا بخوانید تا اجابتتان کنم. مسلّما آنانى که از پرستش و عبادت من سرکشى مىکنند، بزودى با خوارى به جهنّم در مىآیند (سوره مومن، آیه ۶۰)» در این آیه شریفه، خداوند متعال «دعا» را عبادت خوانده (یعنى اگر کسى با خدایش سخن بگوید، عبادت کرده) و سرکشان از عبادت را به منزله کافر قرار داده است. لذا پیامبر(ص) فرمودند: «الدعاء مخ العباده / دعا مغز عبادت است». اگر کسی خودش را در این دنیا مقابل خدا کوچک نکند و زانو نزده و در مقابل او تضرع و زاری نداشته باشند خداوند او را در آخرت به زانو در می‌آورد. در سوره جاثیه نیز خداوند می فرمایند: «وَتَرَى کُلَّ أُمَّهٍ جَاثِیهً کُلُّ أُمَّهٍ تُدْعَى إِلَى کِتَابِهَا الْیوْمَ تُجْزَوْنَ مَا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ / هر امتی را در آن روز به زانو در افتاده می بینی هر امتی به سوی نامه اعمالش خوانده می شود و به آنان می گویند امروز همان اعمالی که همواره انجام می دادید به شما پاداش می دهند(سوره جاثیه، آیه ۲۸»
فرهنگ دعا آنچه که امروز ما در مساجد می بینیم نیست دعا تضرع و زاری به درگاه باریتعالی است و خداوند به پیامبران (ع) خود امر کرده تا درمقابل او تضرع و زاری داشته باشند. پس باید فرهنگ دعا و نیایش در بین ما تغییر کند و تضرع و زاری در درگاه خداوند بیشتر داشته باشیم و الا از روی یک متن عربی خواندن خیلی به ما کمک نمی کند چه بسا بیشتر مردم معنای آن را هم نمی دانند.
۳ـ « وَ ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً / خداى را از روى بیم و امید، بخوانید(سوره اعراف،آیه ۵۶)»
۴ـ «وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَ لْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ/هر گاه بندگانم در باره من از تو سؤال کردند (بگو که) من نزدیکم و به نداى کسى که مرا بخواند، پاسخ مىدهم، پس اینان باید مرا بخوانند و به من ایمان بیاورند تا ارشاد گردند (سوره بقره، آیه ۱۸۶)»
آقای قرائتی در مورداین آیه می فرمودند که خداوند متعال در این آیه ۷ بار خودش را درکنار بندگانش قرارداده است «۱ـ عبادی، ۲ـ عنی، ۳ـ فانی قریب ، ۴ـ اجیب ، ۵ـ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ ، ۶ـ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی، ۷ـ ولْیُؤْمِنُوا بِی»
در روایت آمده مراد خداوند از عبارت « ولْیُؤْمِنُوا بِی» یعنی « و لیتحقق انی قادر علی اطاعهم/ برای او قطعی شده باشد که همانا من قادر به اعطای آن هستم » است. این ایمان، به معنی آن ایمانی که همیشه می گوییم نیست چون این شخص قطعا ایمان داشته که دعا می کند اما ممکن است فکر کند که این حاجتی که از خدا در خواست کرده به اجابت نرسد و کلمه «ایمان » که در اینجا آمده به معنی این است که قطعا خدا اگر بخواهد حاجتش را برآورده خواهد کرد.
روایات؛
۱- امیر المومنین(ع) می فرمایند:« ما من احد ابتلی و ان عظمت بلواه باحقّ بالدّعاء من المعافى الّذى لا یأمن من البلاء/ مبادا کسى که فعلا بلایى به او روى نیاورده و در عافیت زندگى مىکند ولى در آینده از آن در امان نیست، گمان کند که انسان گرفتار- هر چند گرفتاریش بزرگ باشد- بیشتر از او به دعا نیازمند است. (بلکه وى نیز براى دفع بلاهاى آتیه به دعا نیاز دار)».
لذا همیشه چه در زمان گرفتاری و چه در زمان اوج آسایش و امنیت باید به درخانه خدا رجوع کنی و زاری و انابه داشته باشیم
۲-پیامبر اکرم(ص) می فرمایند: « الا ادلّکم على سلاح ینجیکم من اعدائکم و یدرّ ارزاقکم؟ قالوا: بلى یا رسول اللَّه- صلّى اللَّه علیه و آله- قال: تدعون ربّکم باللیل و النّهار فإنّ سلاح المؤمن الدّعاء / آیا اسلحهاى را به شما معرفى کنم که هم شما را از شرّ دشمنانتان نجات میدهد و هم روزیتان را زیاد مىنماید؟ گفتند: بلى یا رسول اللَّه- صلّى اللَّه علیه و آله- فرمود: پروردگارتان را در شب و روز بخوانید و دعا کنید، چون دعا، اسلحه مؤمن است».
۳-امام صادق (ع) می فرمایند: ««الدّعاء انفذ من السّنان الحدید/ دعا از سر نیزه آهنى، برّندهتر و نافذتر است». ما خیلی به این موارد اعتقاد ندرایم. حواسمون نیست که دعای بیشتر اثر دارد تا ابزار و وسایل البته آنها هم لازم است اما این لوازم نیاز به عقبه ای دارد به نام دعا. آنچه که مارا در جبهه های جنگ پیروز می کرد همین دعاها بود.
۴-امام علی(ع) می فرمایند: «الدّعاء ترس المؤمن و متى تکثر قرع الباب یفتح لک / دعا، سپر مؤمن است، اگر باب رحمت الهى را زیاد بکوبى (و ناامید نشوى، عاقبت) آن در، به رویت گشوده خواهد شد».
۵-امام کاظم(ع) فرمودند: «انّ الدّعاء یردّ ما قدّر و ما لم یقدّر. قال: قلت: و ما قد قدّر فقد عرفته فما لم یقدّر؟ قال: حتّى لا یکون / دعا، هم آنچه مقدّر شده و هم آنچه مقدّر نشده، هر دو را بر مىگرداند و سبب تغییرش مىشود. راوى (یعنى عمر بن یزید) مىگوید، گفتم:آنچه مقدّر شده، معیّن و معلوم است که دعا موجب تغییرش مىشود، اما آنچه مقدّر نشده، چطور؟ فرمود: دعا موجب مىشود که اصلا مقدّر نشود».
۶-زراره از امام باقر(ع) نقل می کند: « الا ادلّکم على شیء لم یستثن فیه رسول اللَّه صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم؟ قلت: بلى، قال: الدّعاء یردّ القضاء و قد ابرم ابراما- و ضمّ اصابعه / آیا مىخواهید چیزى را به شما معرفى کنم که رسول اللَّه- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- از آن استثناء نکرد (یعنى نفرمود ان شاء اللَّه) زراره مىگوید گفتم: بلى، فرمود: آن چیز، دعاست که قضاى الهى را بر مىگرداند اگر چه محکم و حتمى شده باشد. آنگاه حضرت از باب تشبیه قضاى حتمى الهى، انگشتان دستهایشان را درهم فرو بردند».
اگر کسی با شرایطش دعا کند بدون هیچ شک و تردیدی جواب خواهد گرفت.
۷-امام سجاد(ع) می فرمایند: «الدّعاء یردّ البلاء النّازل و ما لم ینزل / دعا، هم بلاى فرود آمده را بر مىدارد و هم، بلاى نیامده را».
انشاله در شب های آینده در مورد دعا خصوصا در ماه مبارک رمضان توضیحات بیشتری ارائه خواهد شد.
